Egeland refsar haldninga verda har til Syria – fryktar at millionar vil li i åra som kjem

– Dette har vore teit skammeleg tiår for nestekjærleiken, seier generalsekretæren, som sjølv har leidd FNs humanitære innsats i Syria.

– Likesæla hos partane i denne grufulle krigen, støttespelarane deira og heile det internasjonale samfunnet overfor millionar av syriske barn, mødrer og fedrar som har mista heimane og liva sine, er opprivande, seier Egeland.

Om få veker er det ti år sidan krigen braut ut etter masseprotestar mot regimet til president Bashir al-Assad.

Sidan har det i snitt vore 2,4 millionar fordrivingar av menneske i og ut av Syria kvart einaste år, anslår Flyktninghjelpen i ein ny rapport, der det blir teikna eit dystert bilete av kva som ventar fordrivne syrarar i åra som kjem.

Om situasjonen får halde fram og verda ikkje gjer noko, vil det anslagsvis føre til 6 millionar nye fordrivingar dei neste ti åra, lyder anslaget.

Vil ikkje tilbake

Også Redd Barna har undersøkt situasjonen for syrarar på flukt. I rapporten «Hvor som helst, bare ikke Syria»seier nesten ni av ti syriske flyktningar i alderen 13–17 år at dei ikkje vil tilbake til heimlandet.

Organisasjonen har intervjua 1.900 tenåringar i Jordan, Libanon, Tyrkia og Nederland.

– Lidingane til syriske barn i dette tragiske tiåret er framleis vanskeleg å forstå. Krigen har vorte fortida og nåtida deira. La oss sørgje for at det ikkje blir framtida deira òg, seier generalsekretær Birgitte Lange i Redd Barna.

I rapporten blir det peika på dei særs vanskelege kåra som barn lever under i Syria. Nye data viser mellom anna at 6,2 millionar barn ikkje har tilgang til nok mat.

Framleis på flukt

I fjor vart 1,8 millionar internt fordrivne sjølv om kampane mange stader har stilna og flyktningbølgja ut av landet har minka kraftig. Det er nesten fire gonger så mange som talet på syriske flyktningar som vende tilbake til landet.

Mange syrarar har ikkje berre måtta flykte éin gong, men fleire gonger etter kvart som kampane har flytta seg rundt omkring i landet.

Flyktninghjelpens tal viser at 6,5 millionar menneske framleis er på flukt inne i Syria, og at ein firedel har vore fordrivne minst fire gonger.

Då regimet tok kontroll over stadig fleire område i åra frå 2016 til 2018, mellom dei forstadene ved Damaskus og storbyen Aleppo, vart opprørarar og familiane deira bussa til område der regimet enno ikkje hadde teke kontroll, som Idlib-provinsen nordvest i landet.

Seinare sette militæret inn støyten her, og millionar måtte igjen samle eigedelane sine og flykte i tryggleik.

Mange av dei bur no i flyktningleirar langs grensa til Tyrkia.

Sårbare i naboland

I tillegg er det millionar av flyktningar i nabolanda, blant dei Tyrkia og Libanon, der dei må kjempe for dagleg overleving samtidig som dei blir uglesett av ei lokalbefolkning som også er ramma av økonomisk krise.

Draumen som mange syrarar har hatt om å kunne komme til eit tredjeland, til dømes i Europa, har samtidig vorte stadig fjernare. Talet på syriske flyktningar som fekk komme til eit nytt land gjennom kvoteflyktningordninga i fjor, var det lågaste sidan starten av krisa.

Ifølgje Flyktninghjelpen seier eit overveldande fleirtal av syrarar som har flykta til land i Midtausten, at dei har mista håpet om å kunne returnere heim dei neste fem til ti åra, sjølv om dei opplever at levekåra der dei er, blir stadig verre.

Dei seier at dei berre vil vende heim om det kjem ei politisk løysing og at dei får garantiar for at det er trygt.

Inga ny grunnlov i sikte

Men heller ikkje her ser det særleg lyst ut. Dei FN-leidde forhandlingane om ei ny grunnlov, som blir leidd av den norske FN-diplomaten Geir O. Pedersen, står i stampe og har gjort det lenge.

I eit møte i FNs tryggingsråd for ein månad sidan bad Pedersen medlemslanda leggje press på partane for å få forhandlingane på rett kjøl. Men endå ein gong var det umogleg for vestlege land å bli samde med Russland, som er Assads viktigaste støttespelar.

I mellomtida held Syria fram med å vere åstad for stormaktsrivalisering mellom USA, Russland, Iran og Tyrkia, noko som nyleg førte til amerikansk bombing av ein iranskstøtta milits, og russiske angrep mot tyrkisk-kontrollerte oljeanlegg.

Flyktar frå fattigdom

Midt oppi det heile er Syria i djup økonomisk krise. Av over 23.000 som vart internt fordrivne i januar, seier 32 prosent at dei drog på grunn av mangel på grunnleggande tenester, og 28 prosent oppgav at det var på grunn av dårleg økonomi.

– Jo lenger denne krisa blir verande uløyst, jo meir ventar vi at økonomisk naud vil bli ei framståande årsak til ytterlegare fordrivingar. Likevel veit vi at fleire land med innverknad vender ryggen til Syria, seier Jan Egeland.

Det er òg frykt for at IS skal styrke seg igjen, og spørsmålet om kva som skal skje med dei mange kvinnene og barna som sit fanga i kurdiskdrivne leirar nordaust i Syria, er framleis uløyst.

Gong på gong har kurdiske styresmakter åtvara om at barna risikerer å bli radikaliserte, noko som kan bety at IS sikrar seg ein ny generasjon krigarar.

(©NPK)

Ein gravplass i Qamishli i Nord-Syria for menneske som har vorte drepne i krigen i Syria. Nesten ein halv million menneske har vorte drepne under den ti år lange krigen, medan halvparten av befolkninga på 23 millionar er drivne på flukt, mange av dei fleire gonger. Arkivfoto: Baderkhan Ahmad / AP / NTB

Bardarash Camp i Irak, ei av dei nyaste leirane for syrarar som har flykta frå valden og utryggja i heimlandet. Foto: Alan Ayoubi/NRC / NTB