Russland truar Litauen etter blokade – men blir halden i sjakk av Nato, trur ekspert

Litauen har stengt for godstrafikk på jernbanelinja til Kaliningrad, den russiske eksklaven som ligg omkransa av Nato-land. Russland reagerer sterkt. Tysdag var den mektige leiaren for Russlands tryggingsråd, Nikolaj Patrusjev, i enklaven.

Han kom med nye truslar om konsekvensar og sa at folket i Litauen vil bli ramma av denne avgjerda. Russland vil ta igjen snart, seier Patrusjev. Frå Kreml blir EU skulda for eskalering.

Tormod Heier, oberstløytnant i Hæren og professor ved Forsvarets høgskole, seier at grepet kan eskalere situasjonen, men at Russland har dårlege kort på handa og lite dei eigentleg kan true med.

– Det er litt oppsiktsvekkjande at Litauen har tillate denne togtransporten i heile fire månader med krig før dei til slutt vel å stengje, seier Heier til NTB.

– Det betyr at Russland har kunna transportere viktig militært materiell på tog gjennom Nato-land fram til den framskotne eksklaven sin Kaliningrad utan at Litauen har stansa det, seier han.

Cyberangrep

Han seier at USA og Nato har sett opp truverdig avskrekkande militært nærvær, både med konvensjonelle styrkar og kjernefysiske kapasitetar. Fleire Nato-land har soldatar i Litauen, mellom andre Noreg.

– Det Russland har å svare med, går på ikkje-militære kapasitetar, hybrid krigføring der ein ønskjer å straffe Litauen med ikkje-militære verkemiddel for å unngå ein væpna konflikt som Russland vil komme dårlegast ut av, seier Heier.

Han viser til nettverks- og påverknadsoperasjonar som kan skape uro og uro i befolkninga, og dessutan digitale angrep mot samfunnskritisk infrastruktur.

– Russarane har ganske svake kort på handa, det er ikkje så mykje dei kan gjere, seier Heier.

– Litauens sårbarheiter ligg først og fremst i den digitale samfunnskritiske infrastrukturen. Også her vil Nato kunne setje i verk mottiltak og skremme, sidan også angrep via cybernett kan utløyse artikkel fem, seier Heier og viser til Natos artikkel om at eit angrep på eitt land er eit angrep på heile alliansen.

Utsett for represaliar

Heiar seier at Litauen utset seg sjølv for represaliar og meir press frå Russland ved å ta grepet. Han meiner Litauen aldri ville ha gjort dette viss dei ikkje var Nato-medlem.

– Når Litauen likevel vel å gjere det, kan det bety at dei stoler veldig på USAs militære nærvær i Europa og Natos samhald, seier Heier.

Heiar seier at Kaliningrads betydning har auka på grunn av Russlands krig i Ukraina. Russarane har mista mykje militær styrke, medan USA og Nato står sterkt.

– Då aukar den strategiske betydninga av Kaliningrad, og då får Litauens stenging av den strategiske transportåra på land ei uforholdsmessig stor betydning for russarane. Frå Kaliningrad kan Russland setje mange europeiske storbyar under press med rakettane sine, seier Heier.

Jerngrep

Han kallar Kaliningrad eit viktig framskote bruhovud inne på Nato-territorium.

– Når ein då blir isolert på landssida, aukar den relative betydninga av sjø- og luftvegen inn til Kaliningrad. Austersjøen blir endå viktigare, og også her er dei omringa av Nato-land eller Natos partnarland, seier Heier.

At Russland skal bruke militær makt for å opprette ei landsbru til Kaliningrad, reknar han som usannsynleg.

– Då vil dei måtte trenge seg gjennom Nato-territorium og risikere å utløyse tredje verdskrig. Det er interessant at den underliggjande dimensjonen som skaper ein viss stabilitet her er rolla til atomvåpena. USA og Russland held kvarandre i eit jerngrep, seier Heier.

(©NPK)

Forskingsleiar og oberstløytnant Tormod Heier ved Stabsskolen på Forsvarets høgskule.
Foto: Ole Berg-Rusten / NTB

Grensestasjonen Mamonovo mellom Polen og den russiske eksklaven Kaliningrad fotografert i 2007.
Foto: Trygve Mellvang-Berg / NTB

Rukla leir i Litauen der norske Nato-soldatar og materiell held til. Noreg er eitt av fleire Nato-land som er til stades i Litauen.
Foto: Lise Åserud / NTB

Talsperson Maria Zakharova i det russiske utanriksdepartementet seier at Litauen må forstå at blokaden av Kaliningrad vil få alvorlege konsekvensar. Foto: Alexander Demyanchuk / TASS / AP / NTB