USAs tidlegare førstedame Rosalynn Carter er død

Dødsfallet blir berre kunngjort to dagar etter at Carter-familien opplyste at 96-åringen får hospicebehandling i heimen sin saman med mannen, USAs tidlegare president Jimmy Carter (99).

Rosalynn Carter døydde søndag i heimen til paret i Plains i delstaten Georgia. Ho leid av demens, og helsa hadde forverra seg dei siste månadene.

– Ho døydde fredfullt, med familien ved si side, opplyser Carter-senteret.

Rosalynn Carter var den næraste rådgivaren til ektemannen både under dei fire åra hans som president og i desse 40 åra. Dei to var gift i over 77 år.

Demokraten Carter var USAs president frå 1977 til 1981. Året etter grunnla ekteparet Carter-senteret, og sidan har dei engasjert seg sterkt i arbeid for fred, menneskerettar og demokrati verda over.

Aktivist og bestevenn

Under Carters presidentperiode omtalte rådgivarane hans iblant Rosalynn som «medpresident».

– Rosalynn er min beste venn. Den perfekte forlenginga av meg, sannsynlegvis den mest innverknadsrike personen i mitt liv, sa Jimmy Carter til medarbeidarane sine i Det kvite hus.

Rosalynn Carter var stolt av å vere ei aktivistisk førstedame, og ingen tvilte på innverknaden hennar bak kulissane. Førstedama blir beskriven som både lojal, medlidande og politisk kløktig. Då rolla hennar i ein mykje omtalt regjeringsrokade vart kjend, vart ho tvinga til å offentleg erklære dette:

– Eg styrer ikkje regjeringa.

Sakna Washington

Mange av rådgivarane til presidenten meinte at dei politiske instinkta til førstedama var betre enn ektemannens. Dei sikra seg ofte hennar støtte til eit prosjekt før dei diskuterte det med presidenten sjølv. Hennar sterke vilje stod i kontrast til ein blyg framtoning og mjuk sørstatsdialekt – noko som fekk Washington-pressa til å gi henne kallenamnet «Stålmagnoliaen».

Ekteparet fortalde i seinare år at Rosalynn alltid hadde vore den mest politisk innretta av dei to. Etter Jimmy Carters knusande nederlag ved valurnene i 1980 var det kona, ikkje ekspresidenten, som vurderte eit usannsynleg comeback. Mange år seinare erkjende ho at ho sakna livet deira i Washington.

Biden kondolerer

Joe Biden sender kondolansar og seier at ho «inspirerte nasjonen».

– Ho var ein forkjempar for likestilling og moglegheiter for kvinner og jenter, ei føregangskvinne innanfor psykisk helse, seier presidenten i ei fråsegn.

Tidlegare president George W. Bush omtaler Rosalynn Carter som ei sterk kvinne med mykje verdigheit.

– Vi sluttar oss til medborgarane og sendaren våre kondolansar til Jimmy Carter og familien, seier han og kona Laura i ei fråsegn.

Også Donald Trump kondolerer. Ho fortente å bli heidra av nasjonen, skriv Trump.

Sendt til diktatorane

Jimmy Carter stolte så mykje på kona at han i 1977, kort tid etter at han vart president, sende Rosalynn Carter til Latin-Amerika. Oppdraget var å gi diktatorane der beskjed om at presidenten meinte det han sa om at dei som braut menneskerettane, ikkje ville få meir militær eller anna støtte frå USA.

Gjennom den politiske karrieren til mannen var det mental helse og utfordringane i dei eldre som var Rosalynn Carters hjartesaker. Då nyheitsmedia ikkje dekte desse sakene så mykje som ho meinte dei fortente, kritiserte ho journalistane for å berre skrive om «sexy saker».

Hospicebehandling

Jimmy Carter innleidde hospicebehandling i februar i heimen til paret i Plains i delstaten Georgia. Han er USAs lengstlevande president nokosinne.

– Ho og president Carter er i lag med kvarandre og familien, heitte det i ei fråsegn frå barnebarnet til paret Jason Carter då det fredag vart kjent at også Rosalynn var i hospicebehandling.

Hospice er ei behandlingsform for kronisk sjuke eller døyande pasientar i sluttfasen av livet.

(©NPK)

Jimmy Carters kone Rosalynn saman med biskop Gunnar Stålsett under ein pressekonferanse på Nobelinstituttet i samband med fredsprisutdelinga til den tidlegare presidenten i 2002. Foto: Arash Nejad / NTB

USAs tidlegare president Jimmy Carter og kona Rosalynn Carter under ei mottaking for å feire 75 års bryllaupsdag i Plains i Georgia i 2021. Foto: John Bazemore, Pool / AP / NTB

Tidlegare førstedame Rosalynn Carter på ein pressekonferanse i Carter Center i Atlanta i 2019. Foto: Ron Harris / AP / NTB

Rosalynn og Jimmy Carter i Vigelandsparken i samband med at den tidlegare presidenten fekk Nobels fredspris i 2002. Foto: Bjørn Sigurdsøn / NTB