Vrie utgangspunkt for Mette Frederiksen

– Det blir veldig, veldig rotete det her, konstaterte statsminister Mette Frederiksen under partileiardebatten i Publicistklubben onsdag.

Partiet hennar Socialdemokratiet gjorde eit veldig godt val og sit på eiga hand med 50 av dei 90 mandata som skal til for å danne regjering. Likevel har ho ein vanskeleg utgangsposisjon med løftet sitt om å danne ei brei samlingsregjering.

Det er eit løfte Frederiksen held fast på, sjølv om den raude blokka hennar fekk eit knapt fleirtal i valet.

Dronningrunde

– Ikkje berre har ho gjort eit veldig godt val med sitt eige parti. Ho er også i ein fantastisk sterk forhandlingsposisjon, seier Altingets kommentator Erik Holstein onsdag.

– Det er fordi ho har eit eige fleirtal å falle tilbake på dersom moglegheita for å danne ei samlingsregjering ikkje fører nokon veg, seier han.

Han trur det mest sannsynlege er ei regjering beståande av Socialdemokratiet, Radikale Venstre og Socialistisk Folkeparti. Andre kommentatorar og valforskarar nøyer seg med å konstatere at det blir svært vanskeleg å danne regjering.

Onsdag ettermiddag skal partileiarane gjennomføre ein såkalla dronningrunde, eit innleiande steg der dei fortel dronning Margrethe korleis dei ser for seg at ei regjering kan sjå ut.

Frustrasjon over Færøyane og Grønland

Fleirtalet til raud blokk baserer seg på tre mandat frå Færøyane og Grønland. Det har skapt irritasjon i både blå blokk og hos sentrumspartiet Moderaterne.

– Det er tankevekkjande at danskane har sagt at dei vil ha moglegheit for å få ein annan statsminister. Nord-Atlanteren må gjere opp med seg sjølv om dei vil avgjere kven som skal vere statsminister i Danmark, sa Konservative Folkepartis leiar Søren Pape Poulsen før debatten i Publicistklubben.

Moderaternes leiar Lars Løkke Rasmussen har antakeleg mista høvet til å vere på vippen takka vere dei tre mandata frå Nord-Atlanteren.

– Viss du ser på Danmark, ikkje heile riket, men berre Danmark, så er det ikkje raudt fleirtal, konstaterte ein oppgitt Løkke på valnatta.

Den nyvalde færøyske sosialdemokraten Sjúrður Skaale lovar heller ikkje vilkårslaus støtte til raud blokk, skriv han på Facebook.

Store endringar i partilandskapet

Tala viser uansett at dette var eit val som førte til store endringar i det danske partilandskapet. Politisk redaktør i TV 2 Hans Redder sa valkvelden at han meiner det kan kallast eit jordskredval. Socialdemokratiet gjorde sitt beste val på 21 år.

For Venstre endar tre år med store splittingar med nær halvering av folketingsgruppa til partiet, og eit fall på 10 prosentpoeng i oppslutninga. Venstre blir likevel nest størst med vel 13 prosent av stemmene.

Dei to nye partia Moderaterne og Danmarksdemokraterne, som begge er danna av tidlegare Venstre-toppar, vart dei store vinnarane av valet. Tidlegare statsminister Lars Løkke Rasmussens Moderaterne får 16 mandat og blir tredje størst i det nye Folketinget.

Der lovar han å kjempe vidare for ei samlingsregjering. Ein liten strek i rekninga er det likevel at raud blokk enda med eit knapt fleirtal, slik at Moderaterne ikkje lenger kjem direkte på vippen.

Liberal Alliance vann stort blant unge

Danmarksdemokraterne, som vart stifta for berre nokre månader sidan og ikkje har lagt fram eit partiprogram, endar med 14 mandat. Det er mykje takka vere framgang i Distrikts-Danmark. Dermed sit dei to nye partia med til saman 30 mandat og vel 17 prosent av stemmene.

Ein annan av dei store vinnarane av valet var Liberal Alliance, som går fram med 5,6 prosentpoeng. Partiet vart nær utradert etter valet i 2019. Men med stor framgang særleg blant unge veljarar landar partiet no på 7,9 prosent og 14 mandat.

Mindre framgangar vart det også for det blå partiet Nye Borgerlige og for dei raude partia Socialistisk Folkeparti og Alternativet. Sistnemnde har også opplevd store splittingar under perioden, og var også nederlagsdømd før valet.

Store taparar

Det største fallet samanlikna med meiningsmålingane står Konservative Folkeparti for. Etter ein periode som det største blå partiet på meiningsmålingane tidlegare i år, melde partileiar Søren Pape Poulsen seg som statsministerkandidat.

Det vart ein kaotisk valkamp med store avsløringar rundt Papes privatliv og kritikk mot skatte- og velferdspolitikken til partiet. Partiet enda dermed med eit av sine dårlegaste val i historia – knappe 5,5 prosent oppslutning.

Dansk Folkeparti og Radikale Venstre er saman med Venstre dei to største taparane av valet. De Radikales ultimatum til Mette Frederiksen sørgde for at valet vart skrive ut, men partiet enda i staden med meir enn ei halvering av stemmetalet og det verste valet i historia si.

Dansk Folkeparti overlevde

Partileiar Sofie Carsten Nielsen ville likevel ikkje love at ho sluttar seg til raud blokk og støttar opp om Mette Frederiksen, slik partiet pleier. Så dei Radikales sju mandat kan framleis spele ei nøkkelrolle.

For Dansk Folkeparti var det kamp mot sperregrensa på 2 prosent gjennom valkampen. Partiet som fekk heile 21 prosent i 2015, berga likevel 2,7 prosent av stemmene og blir framleis representert på Folketinget. Også DF har hatt ein svært splittande periode med mange avhopparar. På raud side har også Enhedslisten falle noko.

(©NPK)

Statsminister Mette Frederiksen står sterkast etter valet tysdag.
Foto: Martin Sylvest / NTB

Dei danske partileiarane diskuterte valresultatet i Publicistklubben onsdag. Foto: Sergei Grits / AP / NTB

Venstre-leiar Jakob Ellemann-Jensen må konstatere at partiet hans har gjort eit katastrofeval, medan forgjengaren hans Lars Løkke Rasmussen gjorde eit kjempeval med det nye partiet sitt Moderaterne. Foto: Sergei Grits / AP / NTB